Zamki Jury Krakowsko-Częstochowskiej.

Poznaj wspaniałą historię zamków Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Zobacz zdjęcia i przyjedĽ tu na weekend. Wiekowe zamki jurajskie wtopione w krajobraz, zachwycają swoim urokiem i tworza niezwykłą atmosferę tajemniczości. Dlatego zainteresują zarówno dorosłych jak również dzieci i młodzież dla których taka wycieczka będzie jednocześnie wspaniałą lekcją historii. Dawne twierdze, siedziby królów, magnatów, rycerzy i rozbójników są jedną z największych atrakcji turystycznych tego regionu.

Rys historyczny Jury

Po dawnej Rzeczypospolitej pozostało sporo zamków i warowni (często ruin). Jednym z obszarów gdzie znajdziemy sporo tych budowli jest Jura Krakowsko-Częstochowska. Położenie geograficzne Jury na pograniczu ziem Małopolski i ¦ląska spowodowało, że ta ziemia i zbudowane na niej warownie jurajskie odgrywały w historii Polski szczególna rolę. Orle Gniazda stanowiły niezwykle istotną i skuteczną linie obrony. Większość zamków jurajskich została zbudowana za panowania króla Kazimierza Wielkiego. Średniej wielkości zamek kosztował ok 3-5 tysięcy grzywien srebra, natomiast cały budżet państwa liczył ok. 70 tysięcy grzywien. Budowanie zamków pochłaniało więc spore sumy, ale przez lata zapewniało bezpieczeństwo – warunek konieczny rozwoju gospodarczego. Jedynie król czeski Jan Luksemburski próbował sforsować linię zamków jurajskich – bezskutecznie. Zostały one zajęte dopiero w XVII wieku przez Szwedów, ale wtedy były już zwykle tylko zabytkowymi rezydencjami.

Początki Orlich Gniazd sięgają VI i początku VII wieku kiedy to na obszarze Wyżyny Krakowskiej i samego Krakowa powstały pierwsze grody obronne budowane przez plemie Wiślan. Do najstarszych odkrytych grodzisk nalezą te w okolicach Ojcowa, Pieskowej Skały, Potoku Złotego oraz Smolenia. Przypuszczalnie najważniejszym i jednym z największych grodów w państwie Wiślan był Kraków. Około roku 981 udaje sie Mieszkowi I włączyć kraj Wiślan w skład państwa polskiego, ale wzrost znaczenia i rozwój Krakowa oraz okolicznych grodów nastąpił w okresie panowania jego następcy, Bolesława Chrobrego. Niestety po jego śmierci doszło w państwie do licznych konfliktów zbrojnych i Polska szybko utraciła ziemie zdobyte przez Bolesława. Nowi władcy musieli ponownie walczyć o zjednoczenie kraju w oparciu o prowincje centralne, których stolicą został Kraków. Państwo odbudowane przez Kazimierza Odnowiciela i Bolesława ¦miałego w nowych mniejszych granicach przejmuje, po śmierci swego ojca Władysława Hermana, książe Bolesław Krzywousty. Temu władcy udaje się dokończyć jednoczenie plemion polskich. Utrzymał on stare i przyłączył nowe ziemie, w których wprowadził jednolite rządy oraz nowy system obronny.

Po śmierci Bolesława Krzywoustego w 1138 roku, na mocy Testamentu Krzywoustego, następuje podział Polski na dzielnice, w których rządy sprawować mają synowie Bolesława. Testament Krzywoustego miał zapobiec bratobójczym walkom i zachować silną Polskę. Niestety stało się inaczej i z trudem zjednoczone państwo rozpadło się na wiele księstw prowadzących ze sobą krwawe konflikty. Polska podzielona na 16 zwaśnionych księstw piastowskich nie potrafiła odpierać najazdów. Na przełomie XII i XIV wieku podejmowane były próby przywrócenia monarchii. W czerwcu 1295 roku królem Polski został Przemysł II. Niestety kilka miesiecy póĽniej zostaje on zamordowany z polecenia margrabiów brandenburskich, obawiających się zjednoczenia Polski. Wkrótce po tej tragedii król Czech Wacław II, władający Małopolską, rozszerzył swe panowanie o dzielnice należące do zamordowanego Przemysława II i w roku 1300 koronował się na króla Polski. Przeciw czeskiemu królowi powstała opozycja na czele, której stanął książe kujawski Władysław Łokietek. W roku 1305 po śmierci Wacława II, Łokietkowi udało się przejąć władze nad częścią ziem dawnego państwa polskiego, stolicą Krakowem i okolicznymi grodami. Ostatecznie w roku 1314 dokończył on zjednoczenia kraju i w 1320 roku został koronowany na króla Polski. Jednak utrata księstw śląskich na rzecz Czech zmusiła do wytyczenia nowych szlaków handlowych z Krakowa do Wielkopolski. Dawna droga biegnąca przez Opole została zastąpiona nową wytyczoną przez tereny Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Do obrony granicy państwowej oraz ważnego szlaku handlowego wykorzystano istniejące oraz nowo budowane grody, zamki i strażnice na całej Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.

Następcą Łokietka został jego syn Kazimierz, nazwany Wielkim. Rządy Kazimierza Wielkiego przyniosły wzrost znaczenia Polski w Europie i ogromny rozwój gospodarczy. Przeprowadzona przez Kazimierza Wielkiego reforma skarbowa dostarczyła środków na przeprowadzenie zmian w wojsku oraz modernizacje i rozbudowę systemu umocnień. W celu zabezpieczenia stolicy, granic państwa i ochrony szlaków handlowych, wzniesiono szereg warownych zamków na pograniczu polsko-czeskim w miejscowościach: Ojców, Będzin, Olsztyn, Lelów, Krzepice i innych. Dawne grody o drewniano-ziemnych umocnieniach zaczęto zastępować kamiennymi i ceglanymi zamkami. W ten sposób zmodernizowano około 35 istniejących obiektów w całym kraju. Zaufanym rycerzom i feudałom król wydawał zezwolenia na budowę zamków prywatnych. Kronikarze podają, że za panowania Kazimierza Wielkiego w całej Polsce wzniesiono ponad 35 nowych zamków królewskich, a feudałowie i rycerze zbudowali ponad 45 zamków prywatnych ponadto opasano murami ponad 27 miast. Od Krakowa, aż po Wieluń powstał system obronny zamków uzupełniony niewielkimi strażnicami, ufortyfikowanymi klasztorami i kościołami oraz obwarowanymi miastami. Wszystkie te zamki i warownie były obiektami świetnie usytuowanymi. Większość z nich została zbudowana na szczytach wysokich niedostępnych wapiennych skał lub w innych miejscach naturalnie obronnych. Powstanie tak gęstej sieci zamków było możliwe dzięki zaangażowaniu w budowę warownych siedzib możnych rodów Toporczyków, Pileckich, Włodków, Bonerów, Firlejów i Szafrańców. Z ich inicjatywy od XIV aż po wiek XVII wzniesiono, przebudowano i zmodernizowano zamki w Podzamczu, Smoleniu, Pilicy, Morsku, Udorzu, Rabsztynie, Krzepicach, Pieskowej Skale, Dankowie, Mirowie, Bobolicach i wiele innych.

Na przełomie XV i XVI wieku coraz większą rolę zaczęła odgrywać artyleria, służąca do niszczenia fortyfikacji. Okazało się, że dotychczasowe mury miast i zamków straciły swą wartość obronną. Aby mogły oprzeć się artylerii należało przebudowac je i wyposażyć w bastionowy system fortyfikacji. Wiązało się to z dużymi kosztami, więc takiej modernizacji doczekało się tylko kilka zamków: Pieskowa Skała, Danków, Krzepice i w Częstochowie twierdza jasnogórska. Mniejsze strażnice straciły na znaczeniu, a niektóre z nich jak np. Ryczów czy Suliszowice zostały nawet wysadzone w powietrze. Przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy spowodowało spadek zainteresowania starymi zamkami i rezydencjami w okolicach Krakowa i na całej Jurze. Potop szwedzki w 1655 pogrążył większość warowni. Ze wspaniałych Orlich Gniazd pozostały nierzadko tylko ruiny. Po najeĽdzie szwedzkim większość twierdz nigdy nie dzwignęła się z upadku. Część z nich została rozebrana i sprzedana jako materiał budowlany, inne opuszczone popadały w coraz większą ruinę.